Substancja biobójcza... czyli właściwie jaka?

08-08-2020

                We wcześniejszym wpisie na naszym blogu poruszyliśmy temat kryteriów, jakie powinien spełniać skuteczny środek do dezynfekcji. Wspomnieliśmy wtedy m.in. o samej definicji biobójczości, doborze surowców i zawartości etykiet, a także o substancjach aktywnych, które są w stanie zniszczyć drobnoustroje. Dzisiaj chcielibyśmy skupić się na tych ostatnich. Jakie związki chemiczne gwarantują produktom działanie dezynfekujące? Jakie stężenie dezynfektantów jest optymalne? Na jakiej zasadzie poszczególne substancje radzą sobie z bakteriami, wirusami, grzybami czy przetrwalnikami? Jeśli jesteście ciekawi odpowiedzi na te pytania – czytajcie dalej!

Alkohole

Alkohole to grupa związków organicznych i jedna z pochodnych węglowodorów. Są najbardziej popularnym (lecz nie jedynym!) rodzajem dezynfektantów. Swoją popularność zawdzięczają szerokiemu spektrum działania biobójczego, obejmującego wegetatywne formy bakterii, grzybów oraz wirusy otoczkowe (do których zalicza się m.in. SARS-CoV-2). Działanie tych substancji opiera się przede wszystkim na procesie denaturacji (niszczenia struktury) białek, który to w przypadku alkoholi wymaga także obecności wody. Stąd też w środkach do dezynfekcji nie korzysta się z alkoholu absolutnego (spirytusu bezwodnego), ale z jego wodnych roztworów. Te najbardziej skuteczne mieszczą się w przedziale 60-90%[1], co pokrywa się z rekomendacjami m.in. Głównego Inspektoratu Sanitarnego czy amerykańskiej Agencji Żywności i Leków, które zalecają, by używać preparatów z alkoholem o stężeniu min. 60%[2],[3]. Najpopularniejszymi alkoholami, które można znaleźć w środkach dezynfekujących zarówno oddzielnie, jak i razem, są etanol i izopropanol (propan-2-ol).

Etanol

Alkohol etylowy w stężeniu 60-80% jest nie tylko doskonałym środkiem bakteriobójczym, denaturującym białko w komórkach bakterii, ale także wirusobójczym, gdyż z powodzeniem inaktywuje wirusy otoczkowe, niszcząc ich lipidowe osłonki[4]. Substancji tej co do zasady nie używa się w stężeniu wyższym, niż wcześniej wymienione, gdyż wtedy odparowuje zbyt szybko, co zmniejsza jej skuteczność. Dodatkowo, etanol w stężeniu powyżej 80% działa zbyt gwałtownie na białka i tłuszcze, co zmniejsza jego działanie dezynfekujące.

Izopropanol (propan-2-ol)

Alkohol izopropylowy cechuje się podobną efektywnością, zdolnością odparowania i mechanizmem działania biobójczego, co jego poprzednik. Ten rodzaj alkoholu cechuje się także niższą niż etanol skutecznością w odwadnianiu żywych tkanek, toteż chętnie wykorzystuje się go w produkcji środków do dezynfekcji skóry[5].

Chlor i związki chloru

Preparaty zawierające związki chloru (przede wszystkim podchloryny) nawet w niskich stężeniach są skuteczne wobec części bakterii, a także wirusów i grzybów[6]. Tego typu środki wykorzystuje się m.in. do dezynfekcji instalacji wodnych, tkanin, a także różnego rodzaju powierzchni – należy jednak pamiętać, że działają niszcząco na gumę i powodują korozję metali, są więc pod tym względem mniej uniwersalne, niż alkohole. Ważne jest, by zaznaczyć, że niektóre związki chlorku (choć co do zasady drażniące) mogą być bezpiecznie stosowane na skórze, bez ryzyka wystąpienia podrażnień. Należy do nich chociażby chlorek alkilodimetyloben­zyloamonowy – składnik wielu mydeł dezynfekujących – czy tzw. „woda superutleniona” – poddana elektrolizie mieszanina wody i chlorku sodu (soli spożywczej), która, w opinii wielu naukowców, jest w stanie nie tylko skutecznie zdezynfekować powierzchnię skóry, ale i pomóc w gojeniu trudnych ran[7].

Nadtlenek wodoru

Nadtlenek wodoru (potocznie zwany wodą utlenioną, choć z punktu widzenia chemii tym mianem określa się jedynie jego 3-procentowy roztwór) dla wielu osób może być mało znanym dezynfektantem. Jednak nic bardziej mylnego! Ma nie tylko wszechstronne zastosowanie, ale też w odniesieniu do innych substancji biobójczych, jak choćby alkohol, jego działanie można uznać za najszersze. Badania dowiodły, że ten związek chemiczny jest w stanie zniszczyć bakterie, prątki, grzyby, wirusy (zarówno osłonkowe, jak i bezosłonkowe), a nawet przetrwalniki (spoczynkowe formy bakterii), jeśli zastosuje się jego wyższe stężenie (10-30%)[8]. Mechanizm biobójczego działania nadtlenku wodoru polega na rozkładzie cząsteczek tej substancji, w wyniku czego tworzą się wolne rodniki, które niszczą DNA, błony lipidowe i inne fragmenty komórek drobnoustrojów[9]. Skuteczność nadtlenku wodoru jako dezynfektanta potwierdza też fakt, że z powodzeniem stosuje się go przy odkażaniu sprzętu medycznego, tkanin, miękkich soczewek kontaktowych[10], a nawet w przemyśle spożywczym – jako czynnik hamujący procesy gnilne owoców[11]. Mimo iż, w porównaniu z alkoholami, substancja ta wolniej odparowuje z powierzchni skóry, to ma też mniejsze skłonności do jej podrażniania, a przy tym jest niepalna, co ma ogromne znaczenie przy składowaniu produktów do dezynfekcji.

Zależy nam, by w dobie, kiedy na rynku pojawia się coraz więcej różnych preparatów biobójczych, nasi klienci mieli świadomość, co tak naprawdę kupują i na jakich mechanizmach opiera się działanie tych produktów. Dlatego też postaraliśmy się przybliżyć Wam krótką charakterystykę najpopularniejszych substancji aktywnych w środkach do dezynfekcji z nadzieją, że ten tekst pomoże Wam w lepszym zrozumieniu ich działania, a co za tym idzie – w bardziej świadomych zakupach.

Jeśli jesteście zainteresowani wysokiej jakości produktami biobójczymi i czyszczącymi od polskiego producenta oraz środkami ochrony osobistej, w tym maseczkami i rękawiczkami, zapraszamy Was do zapoznania się z naszą szeroką i atrakcyjną ofertą!

 

[1] http://www.ses.edu.pl/rola-alkoholi-jako-srodkow-dezynfekcyjnych-w-srodowisku-szpitalnym oraz http://sterylizacja.org.pl/pliki/publikacje/WYTYCZNE_CDC_1.pdf — s. 51 [dostęp 28.05.2020]

[2] https://gis.gov.pl/aktualnosci/jak-skutecznie-dezynfekowac-rece/ [dostęp 28.05.2020]

[3] https://www.fda.gov/drugs/information-drug-class/qa-consumers-hand-sanitizers-and-covid-19 [dostęp 28.05.2020]

[4] http://sterylizacja.org.pl/pliki/publikacje/WYTYCZNE_CDC_1.pdf — s. 51 [dostęp 28.05.2020]

[5] https://journal.com.ph/lifestyle/health-and-wellness/ethyl-or-isopropyl-alcohol [dostęp 28.05.2020]

[6] https://www.lekarski.umed.wroc.pl/sites/default/files/mikrobiologia/files/Dezynfekcja_i_sterylizacja.pdf — s. 2 [dostęp 28.05.2020]

[7] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4972067/ [dostęp 28.05.2020]

[8] https://pbc.gda.pl/Content/5777/zeglinski_jacek_062257.pdf — s. 11 [dostęp 28.05.2020]

[9] http://sterylizacja.org.pl/pliki/publikacje/WYTYCZNE_CDC_1.pdf — s. 63 [dostęp 28.05.2020]

[10] http://sterylizacja.org.pl/pliki/publikacje/WYTYCZNE_CDC_1.pdf — s. 65 [dostęp 28.05.2020]

[11] https://pbc.gda.pl/Content/5777/zeglinski_jacek_062257.pdf — s. 14 [dostęp 28.05.2020]